ซอกซอนตะลอนไป (31 มีนาคม 2562)
วันวสันตวิษุวัต กับ วันปีใหม่ของอิหร่าน
โดย เสรษฐวิทย์ ชีรวินิจ
เดือนมีนาคม มีเหตุการณ์สำคัญๆในประวัติศาสตร์เกิดขึ้นมากมาย รวมทั้งปรากฎการณ์ทางดาราศาสตร์ด้วย
วันไอเดส ของเดือนมีนาคม หรือ วันที่ 15 ของเดือนมีนาคม เมื่อปี 44 ก่อนคริสตกาล เป็นวันที่จูเลียส ซีซาร์ ผู้ดำรงตำแหน่งเผด็จการตลอดชีพ ของสาธารณรัฐโรมัน ถูกลอบสังหารในที่ประชุมวุฒิสภาของโรม
(ภาพเขียน การลอบสังหารจูเลียส ซีซาร์ โดย วินเซนโซ คามุคชีนี่)
จนกระทั่ง กลายเป็นความเชื่อของชาวตะวันตกบางส่วนว่า วันที่ 15 มีนาคม เป็นวันอัปมงคล ไม่ควรกระทำการมงคลใดๆเลย
ในขณะเดียวกัน เดือนมีนาคมยังมีปรากฎการณ์ทางธรรมชาติที่สัมพันธ์กับมนุษย์ด้วยอีกเรื่องหนึ่ง คือวันที่ 21 มีนาคม 2562 เกิดปรากฎการณ์วันวสันตวิษุวัต หรือที่เรียกว่า SPRING EQUINOX หรือ VERNAL EQUINOX หรือ
วันที่เวลากลางวัน กับ เวลากลางคืน มีชั่วโมงที่เท่ากันพอดี
เป็นช่วงเวลาที่ซีกโลกเหนือกำลังจะเข้าสู่ฤดูใบไม้ผลิ ในขณะที่ซีกโลกใต้กำลังจะเข้าสู่ฤดูใบไม้ร่วง
(ภาพจากสถาบันดาราศาสตร์แห่งชาติ)
ทั้งนี้ เป็นเพราะแกนของโลกที่เอียง 23.5 องศา เมื่อโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ ด้านที่หันเข้าหาดวงอาทิตย์จึงมีมุมที่เปลี่ยนแปลงไป ทำให้ซีกโลกเหนือและ ซีกโลกใต้ทำมุมรับแสงจากพระอาทิตย์แตกต่างกัน เกิดปรากฎการณ์ฤดูร้อนในซีกโลกเหนือ พร้อมกับฤดูหนาวในซีกโลกใต้
เนื่องจากวันที่ 21 มีนาคม เป็นเสมือนวันเปลี่ยนผ่านของพระอาทิตย์ที่จะหันเข้าสู่ซีกโลกเหนือมากขึ้นเรื่อยๆ คนในซีกโลกเหนือก็จะรู้สึกยินดีปรีดาที่ฤดูหนาวที่หนาวเหน็บกำลังจะผ่านไป
ประเทศอิหร่าน หรือ เปอร์เชีย ในอดีต ซึ่งเป็นชาติที่มีความเจริญทางด้านวิชาดาราศาสตร์มาช้านาน กำหนดให้วันที่ 21 มีนาคม ของทุกปีเป็นวันขึ้นปีใหม่ของชาติเปอร์เชี่ยน
และยังคงยึดถือกันมาจนทุกวันนี้
(ภาพแกะสลักในพระราชวังเปอร์เซโปลิส ในอิหร่าน ที่แสดงการถวายบรรณาการของต่างชาติ)
อิหร่านยึดวันที่ 21 มีนาคม เป็นวันขึ้นปีใหม่มาช้านาน อย่างน้อยก็ตั้งแต่สมัยของพระเจ้าดาริอุส แห่ง ราชวงศ์อาเคเมนิด เมื่อประมาณ 2500 ปีที่แล้ว ที่สร้างพระราชวังเปอร์เซโปลิสขึ้น เพื่อใช้ในการต้อนรับราชทูตจากประเทศต่างๆที่เดินทางมาส่งเครื่องราชบรรณาการในวันขึ้นปีใหม่
สนใจเดินทางท่องเที่ยวแบบเจาะลึกอิหร่าน กับ ผม และ ไวท์ เอเลแฟนท์ ทราเวล เอเยนซี่ ติดต่อสอบถามได้ที่ 02 651 6900 หรือ 088 578 6666 หรือ LINE ID 14092498
ประเพณีนิยมของชาวอิหร่านในปัจจุบัน ที่นิยมทำกันในวัยขึ้นปีใหม่อิหร่าน คือ วันที่ 21 มีนาคม ก็คือ การซื้อของขวัญปีใหม่มอบให้แก่คนที่รักเคารพกัน ของขวัญที่ว่านี้ มีแนวคิดที่สัมพันธ์กับวัฒนธรรมจีนอย่างไม่น่าเชื่อ
(ร้านขายของที่ระลึกที่จะมอบให้แก่กันในวันปีใหม่ตามประเพณีอิหร่านโบราณ)
โดยปกติในช่วงเทศกาลตรุษจีน เมนูที่ขาดไม่ได้เลยสำหรับมื้อเย็นของวันไหว้ก็คือ ปลา เพราะเวลาทาน สมาชิกในครอบครัวก็จะพูดคำว่า อิ่ว หยีว ซึ่งแปลตรงตัวว่า อาหารมือนี้มีปลา
แต่ความหมายพ้องเสียง ของคำว่า อิ่ว หยีว จะแปลว่า มีเหลือ ซึ่งเสมือนคำอวยพรที่สมาชิกในครอบครัวกล่าวอวยพรแก่กัน เป็นนัยยะว่า ปีนี้ขอให้มีเหลือ หรือ ขอให้กิจการร่ำรวยยิ่งขึ้นๆ
ชาวอิหร่าน การซื้อปลาทอง และ ดอกไม้ มอบให้เป็นของขวัญกันและกันในวันขึ้นปีใหม่ ดอกไม้ที่ใช้ก็มักจะเป็นดอกไฮยาซิน
(แผงขายของที่ระลึกร้านหนึ่ง)
ประเพณีการซื้อปลาทองให้กันของชาวอิหร่าน มาจากแนวคิดที่ว่า ปลาทองเป็นสัญลักษณ์ของ ความสุข ความโชคดี และ อนาคตที่สดใส รุ่งเรือง
แน่นอนว่า เป็นวัฒนธรรมที่ได้รับอิทธิพลมาจากวัฒนธรรมจีนโดยตรง แต่ถูกปรับแต่งให้เหมาะสมกับวัฒนธรรมท้องถิ่นอีกครั้งหนึ่ง
(ปลาทองที่รอการขายเพื่อมอบให้เป็นของขวัญวันปีใหม่ วันที่ 21 มีนาคมของทุกปี)
แม้กระทั่งนวนิยายชื่อดังของ กิมย้ง เรื่อง ดาบมังกรหยก ที่อิงเรื่องราวประวัติศาสตร์ในยุคราชวงศ์หยวน หรือ ราชวงศ์มองโกล ก็ยังระบุว่า พรรคเม้งก่า ของ เตียบ่อกี้ ก็มีต้นกำเนิดมาจากเปอร์เชียด้วยเหมือนกัน
การแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมระหว่างโลกตะวันออก กับโลกตะวันตก มีมาช้านานแล้ว ตั้งแต่ยุคของเส้นทางสายไหมจากเมืองซีอาน ของจีนไปถึงกรุงโรมของอิตาลีเมื่อกว่า 2500 ปีที่แล้ว
ตราบจนทุกวันนี้
